23/06/2013

Εισήγηση στο 7ο θέμα:
ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Στις 23 Απριλίου 2010 ανακοινώνεται η προσφυγή της Ελλάδας στον “μηχανισμό στήριξης” που συγκροτεί η τρόικα ΔΝΤ/ΕΚΤ/ΕΕ. Οι συνέπειες που βιώνει η Ελληνική κοινωνία από τα διαδοχικά μνημόνια και τις πολιτικές των διαδοχικών μνημονιακών κυβερνήσεων έχουν και χωρική συνιστώσα.

Η διαχρονική πολιτική ενίσχυσης της μικρής ιδιοκτησίας ανατρέπεται και οι πολιτικές υπερφορολόγησης της κατοχής ακίνητης περιουσίας οδηγούν στην υφαρπαγή της γης και των ακινήτων και στη συγκέντρωσή τους στα χέρια ολίγων. Η τρέχουσα πολιτική, η οποία επαγγέλλεται μία ανάπτυξη στηριγμένη στην υποβάθμιση τόσο των εργασιακών όρων και αποδοχών όσο και της προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, οδηγεί στην υιοθέτηση νομικών εργαλείων που στο όνομα της διευκόλυνσης των “στρατηγικών επενδύσεων” καταργούν επί της ουσίας τον σχεδιασμό.

Αναφερόμαστε εδώ πιο συγκεκριμένα στον Ν.3894/10, ευρύτερα γνωστό ως νόμο του “fast-track”, όπως συμπληρώθηκε με τους Ν.4072/12 και 4146/13, που οδηγούν στα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) και στον Ν.3986/11 που προβλέπει τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημόσιων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ), που αφορούν τα δημόσια ακίνητα, τα οποία πλέον εκλαμβάνονται σαν ιδιωτική περιουσία του κράτους και μεταβιβάζονται στο ΤΑΙΠΕΔ.
Τόσο τα ΕΣΧΑΣΕ όσο και τα ΕΣΧΑΔΑ λειτουργούν ως μικρά φωτογραφικά χωροταξικά για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένης επένδυσης, με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μίας κατάστασης όπου αντί να προσαρμόζεται ο επενδυτής στη νομοθεσία, προσαρμόζεται η νομοθεσία στον επενδυτή.
Από τη στιγμή που μία επένδυση ενταχθεί στο fast-track, για τα εκτός σχεδίου ακίνητα τα ΕΣΧΑΣΕ/ΕΣΧΑΔΑ μπορούν να τροποποιούν τους όρους εγκεκριμένων Ρυθμιστικών Σχεδίων, ΖΟΕ, ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ και άλλων σχεδίων χρήσεων γης, ενώ για τα εντός σχεδίου ακίνητα μπορούν να τροποποιούν εγκεκριμένα ρυμοτομικά, πολεοδομικές μελέτες και σχέδια πόλεως. Τα ακίνητα που χωροθετούνται εντός των ΕΣΧΑΣΕ/ΕΣΧΑΔΑ μπορούν να παρεκκλίνουν των όρων και περιορισμών δόμησης όπως περιγράφονται στον Οικοδομικό Κανονισμό σε ότι αφορά το συντελεστή δόμησης, το συντελεστή κάλυψης και το ύψος. Για την λειτουργία των επενδύσεων που εντάσσονται στο fast-track μπορεί να παραχωρείται στον φορέα πραγματοποίησής τους το δικαίωμα χρήσης της παραλίας, του αιγιαλού, ακόμα και του πυθμένα της θάλασσας. Τα βοηθητικά και συνοδά έργα για την πραγματοποίηση της επένδυσης (δίκτυα, οδοί προσπέλασης κ.ά) όταν για την πραγματοποίησή τους είναι υπεύθυνοι φορείς του δημοσίου, εκτελούνται κατά προτεραιότητα, ενώ για την εξυπηρέτηση των επενδύσεων και των βοηθητικών και συνοδών έργων τους, ορίζονται διαδικασίες αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ιδιοκτησιών, για πρώτη φορά σε όφελος ιδιώτη.

Τέλος μπορεί να δημιουργούνται “ειδικές ζώνες προστασίας και ελέγχου” γύρω από τις περιοχές των ΕΣΧΑΣΕ/ΕΣΧΑΔΑ, στις οποίες μπορεί να επιβάλλονται ειδικοί όροι και περιορισμοί στις χρήσεις γης, στη δόμηση και στην εγκατάσταση και άσκηση δραστηριοτήτων και λειτουργιών.
Το νομικά αδύνατο σημείο των παραπάνω λεόντειων υπέρ του επενδυτή διευθετήσεων, είναι το
γεγονός ότι τα ΕΣΧΑΣΕ/ΕΣΧΑΔΑ είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν υπόψη τα υπερκείμενα χωροταξικά σχέδια, σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 24) και την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Για την “θεραπεία” του παραπάνω “προβλήματος” προτείνεται από το ΥΠΕΚΑ η λεγόμενη “μεταρρύθμιση του συστήματος χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού”.
Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης “μεταρρύθμισης”, όλα τα επίπεδα σχεδιασμού από το επίπεδο των ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ και πάνω (συμπεριλαμβανομένων και των ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ), μετατρέπονται από δεσμευτικά σε “κατευθυντήρια”, ενώ ειδικά το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης μετατρέπεται σε “κείμενο αρχών, στόχων, πολιτικών προτεραιοτήτων και βασικών επιλογών της κυβερνητικής πολιτικής, το οποίο δεν αποτελεί σχέδιο”.

Σήμερα, κατά τον νόμο, η χωροθέτηση μίας μονάδας ή μιας δραστηριότητας με σημαντικές πολεοδομικές, περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις δεν μπορεί να γίνεται σημειακά αλλά πρέπει να προβλέπεται από το σχεδιασμό και ταυτόχρονα τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού πρέπει να αποτελούν εξειδίκευση των υπερκείμενων. Με το καθεστώς της “μεταρρύθμισης” “μια επένδυση θα αρκεί να είναι συμβατή (και/ή να εντάσσεται) με δύο επίπεδα σχεδιασμού ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της: αντίστοιχο Ειδικό ή Περιφερειακό πλαίσιο και τοπικό Σχέδιο Χρήσεων Γης. ”
Έτσι, στοιχεία του προκλητικά ευνοϊκού καθεστώτος που απολαμβάνουν με το fast-track οι λεγόμενες στρατηγικές επενδύσεις, μεταφέρονται και σε δραστηριότητες που λόγω μεγέθους σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν στρατηγικές. Όμως με αυτόν τον τρόπο καταργείται επί της ουσίας ο σχεδιασμός και αντικαθίσταται από σημειακές, φωτογραφικές ρυθμίσεις, που επιπλέον σίγουρα θα αποδειχθούν και αλληλοσυγκρουόμενες, ενώ καταργείται κάθε ίχνος της έστω και τυπικής - διαμεσολαβημένης συμμετοχής των κοινωνιών στο σχεδιασμό, για να αντικατασταθεί απροσχημάτιστα από το δίκαιο του ισχυρότερου. Ένα καθεστώς ταιριαστό σε μια μετα-αποικιακού τύπου “ανάπτυξη” που μπορεί να αποδειχθεί χειρότερη και από την “κρίση”.
Υπό μία έννοια, με την εφαρμογή των παραπάνω, είναι οι δυνάμεις της αγοράς που αναλαμβάνουν την οργάνωση του χώρου και το δημόσιο συμφέρον αντικαθίσταται από την εξυπηρέτηση πολλαπλών ιδιωτικών συμφερόντων. Οι μεταλλαγές των πόλεων και των οικισμών της χώρας δεν θα προκύπτουν από τις επιδιώξεις των κατοίκων τους και τους σχεδιασμούς των δημόσιων ή συλλογικών φορέων, αλλά από τις συγκυριακές κινήσεις του διεθνούς και εγχώριου κεφαλαίου. Με άλλα λόγια οι ιδιώτες επενδυτές θα ορίζουν αποκλειστικά το μέλλον της κάθε πόλης και κατ’επέκταση του συνόλου της χώρας.
Η Αντιπροσωπεία σαν ανώτερο αποφασιστικό όργανο του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, οφείλει να πάρει θέση ενάντια στα παραπάνω εκτρωματικά μέτρα - νομοθετημένα και προτεινόμενα - και να ζητήσει την άμεση απόσυρσή τους. Το ελάχιστο που ο ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ μπορεί να κάνει είναι να αποσύρει τη στήριξη που η πλειοψηφία του ΔΣ παρείχε στην εν λόγω “μεταρρύθμιση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού” με αντάλλαγμα την επιζητούμενη “θεσμική” εκπροσώπησή του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ σε κυβερνητικές επιτροπές που θα επεξεργάζονται και παρατηρητήρια που θα παρατηρούν την προωθούμενη απορρύθμιση. Εννοείται ότι ταυτόχρονα θα πρέπει να αποσυρθούν οι εκπρόσωποί του από οποιαδήποτε διαβούλευση με αντικείμενο την εφαρμογή των παραπάνω σχεδίων και η νέα θέση του να γνωστοποιηθεί τόσο στο ΥΠΕΚΑ, όσο και σε όλους τους φορείς που κλήθηκαν στη διαβούλευση.
Η ανατροπή του σημερινού καθεστώτος υφαρπαγής, που κυβέρνηση και τρόικα ΔΝΤ/ΕΚΤ/ΕΕ επιβάλλουν, με στόχο την εξυπηρέτηση αρπακτικών κεφαλαίων και την γρηγορότερη εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, αποτελεί προϋπόθεση για έναν σχεδιασμό στην υπηρεσία του περιβάλλοντος και της εργαζόμενης πλειοψηφίας, με δημοκρατική συμμετοχή της κοινωνίας.

Αριστερή Κίνηση Εργαζόμενων Αρχιτεκτόνων - ΑΚΕΑ